Vanaf hier beleven we een echte roller coaster van een rit. Gelukkig is dit het droge seizoen want de piste is in een werkelijk erbarmelijke staat. De ondergrond waar we op rijden is nu eens keihard en een ander moment puur los zand. De putten waar we in duiken zijn vaak zo diep dat de hele jeep er in verdwijnt, en dan moeten we er natuurlijk ook nog zien weer uit te geraken. We vorderen met een slakkengangetje maar moeten ons binnenin de jeep toch stevig aan de rollbars vasthouden want we worden compleet doorééngeschud terwijl ons zitvlak een ware foltering ondergaat. Mijn bewondering voor de chauffeurs stijgt met de minuut en met de kilometer. Een bedenking die ik mij in Congo nog vaak zal maken. Iedereen die denkt dat hij met een terreinwagen kan rijden heeft voor mij niets bewezen zolang hij de Congolese pistes niet heeft getrotseerd! Zo hobbelen we maar verder en het is al ruim 15h wanneer we Kansenia bereiken. Hier willen we eens een kijkje nemen in het gebied rondom de spoorweg. Zomaar rondwandelen gaat echter niet direct want al vlug worden we gespot door de lokale politiechef die ons onmiddellijk verbiedt om ook maar iets te fotograferen. Enkele Dollars en Congolese franken zorgen er echter voor dat deze diender zich flexibel opstelt en zodoende krijgen we bewegingsvrijheid en beeldvrijheid. Deze plaats is de ultieme bestemming voor Gerard wiens vader hier gewerkt en geleefd heeft als personeelslid van de BCK (La compagnie des Chemins de fer du Bas Congo au Katanga).Hij gaat op zoek naar de vroegere ouderlijke woning. Ze staat er nog maar in zeer bouwvallige staat en doet nu dienst als behuizing voor 2 Congolese gezinnen, inclusief de kippen en de geiten. De mensen ontvangen Gerard echter hartelijk en geven hem de toestemming om de woonst te betreden en eens rond te kijken. Ondertussen verkennen wij de omgeving maar dan wel met zowat de hele bevolking in ons kielzog. Op de sporen staat er wel een trein maar het heeft er alle schijn van dat die al geruime tijd geleden hier tot stilstand is gekomen. Aangezien we nog een lange weg hebben af te leggen blijven we niet te lang rondhangen en begeven ons verder op weg naar de missiepost van de Benedictijnen die enkele kilometers verderop is gelegen. 

We kunnen het nauwelijks geloven. Op slag is iedereen weer klaar wakker. De hele post komt onmiddellijk tot leven en in een mum van tijd zijn we omringd door een horde nieuwsgierigen. Abbé Norbert deelt zijn orders uit aan zijn kudde. Al vlug leren we zo ook Justin kennen die hier blijkbaar zowat fungeert als het persoonlijke hulpje van de Abbé en zich het vuur uit de sloffen loopt om het ons naar de zin te maken.De “groupe electrogène” wordt opgestart zodat we niet alles op de tast of bij het licht van de koplampen van de jeep moeten afhandelen. De missiepost dateert van 1915 en je zou zweren dat de tijd er stil is blijven staan. De gebouwen zijn opgetrokken uit robuust metselwerk maar dragen de tekenen van een gebrek aan onderhoud. Het meubilair in de ruimtes die ons als slaapplaatsen worden aangewezen ziet er uit alsof het de tijd van de pioniers nog heeft meegemaakt, wat voor sommige stukken waarschijnlijk niet ver van de waarheid is. Terwijl wij met onze bagage rondzeulen en even onze “ligplanken” uitproberen is Justin in het “salon” van de Abbé druk in de weer met het klaarzetten van de maaltijd. Ondanks het late uur smaakt de maaltijd van zoete aardappelen en geitenvlees heerlijk. Er wordt nog wat nagekaart en zo wordt het middernacht alvorens we het vermoeide gestel te rusten kunnen leggen. Veel rust wordt ons echter niet gegund. Om 5h worden de klokken geluid en om 5h30 een tweede keer. Wie zin heeft kan de mis gaan bijwonen maar mijn 2 kamergenoten en ik blijven toch nog maar wat liggen tot 7h30. Dan kunnen we beginnen aan de dagelijkse zoektocht naar een treffelijke wasgelegenheid. Naast de eetzaal is er blijkbaar een kleine ruimte die als badkamer dienst doet. Justin bezorgt elk van ons een halve emmer lauw water en dan kunnen we om beurten aan ons kattenwasje beginnen. 

Om 12h45 kloppen we voor het middagmaal aan bij het klooster van de zusters Benedictinessen wiens klooster zich vlak naast de oude missiepost bevindt. Na de maaltijd en een korte siësta is het tijd voor de festiviteiten. Abbé Norbert heeft de hele bevolking opgetrommeld en vrouwen en kinderen zullen voor ons zang en dans ten beste geven. Ondertussen treft Justin de nodige schikkingen voor de mitshopo (een barbecue van het fijnste gefileerde geitenvlees) die we later op de avond gezamelijk zullen verorberen. Het hele gebeuren is voor de kinderen uiteraard een gedroomde gelegenheid om flink wat matabish te verdienen. De Abbé heeft zijn gitaar bovengehaald en heeft met een hele schare kinderen een weliswaar religieus maar geheel op Congolese ritmes geïnspireerd zangprogramma ten gehore. De kinderen gaan er helemaal in op. Ze komen om beurten naar voren om met veren getooid en met beschilderde gezichten een dans uit te voeren wat telkens enkele Congolese franken zakgeld te verdient. Ze hebben er duidelijk schik in en de ambiance gaat gestaag crescendo. Zo verglijden de uren en de duisternis valt in. De geit is intussen geslacht en gefileerd en Justin heeft de vlam aangestoken in zijn van enkele afgedankte vaten en ander oud ijzerwerk in elkaar geknutselde barbecuestel. In het midden van de binnenkoer wordt er een groot kampvuur aangelegd waar iedereen zich rond schaart en de avondlijke feestmaaltijd kan beginnen. Het blijft echter niet bij eten alleen. Bier en whisky vloeien rijkelijk en het moet gezegd dat de Congolese geestelijkheid, zowel man als vrouw, zich hierin niet onbetuigd laat. Iedereen raakt meegesleept door de gezellige sfeer. De boog kan niet altijd gespannen staan, zullen we maar denken en het is al ver na middernacht wanneer het vreugdevuur wordt gedoofd. De volgende ochtend worden we echter al onmiddellijk opnieuw met de neus op de harde Congolese werkelijkheid gedrukt. Nog voor iedereen uit bed was, is de verpleegster die we gisteren hebben ontmoet hulp komen vragen aan de dokter en de tandarts die deel uitmaken van ons reisgezelschap. In het dispensarium is er een vrouw die vreselijke pijnen ondergaat ingevolge een kaakabces. Een kleine maar noodzakelijke chirurgische ingreep kan hier de redding brengen. Beiden verklaren zich akkoord om de nodige behandeling te verstrekken maar moeten helaas onverrichter zake terugkeren. De vrouw weigert halsstarrig elke bemoeienis van de blanke dokters en stelt al haar vertrouwen in de traditionele medicijnen en bezweringen. Zij is er immers van overtuigd dat haar lijden veroorzaakt is door de invloed van slechte geesten en dat er iemand een vloek op haar heeft geworpen. De dokters laten toch maar enkele dosissen gepaste antibiotica achter. Dat zal de arme vrouw tijdelijk wat verlichting kunnen bezorgen maar als het abces niet wordt geopend en de wonde gereinigd, wacht haar een gewisse dood. 

Tegen het middaguur zijn we terug in Kayo. Na een korte siësta brengen we een bezoekje aan het dorp. Uiteraard gaan we allereerst in groep de “chef du village” begroeten. Deze notabel is, net zoals alle dorpelingen, een groot liefhebber van mukoyo, een eigen gefabriceerd alcoholisch brouwsel. Wie zin heeft mag eens proeven. Het lijkt mij sterk spul en niet helemaal mijn smaak. Daarna moeten we met het dorpshoofd mee om de ter onzer ere vers geslachte geit te gaan keuren. Het karkas hangt aan een boom uit te bloeden in afwachting dat het in stukken zal worden gehakt en bereid voor de avondmaaltijd. Na wat plechtig en goedkeurend gemompel van onze kant is de “audiëntie” afgelopen. We hebben nu alle tijd om in de omgeving van het dorp wat rond te kuieren en de nabije waterval te gaan bewonderen. Het riviertje waarin de vrouwen bezig zijn met de was terwijl even verder de kinderen aan het baden zijn, stroomt gezapig voort tot aan de rand van een duizelingwekkende afgrond waar het water zich naar beneden stort. We sukkelen langs een smal zijpaadje helemaal tot beneden. De afdaling is een leuke en spannende onderneming maar het is wel even uitkijken geblazen. Naarmate we vorderen wordt de omgeving donkerder en vochtiger waardoor het paadje glibberig wordt en steeds meer de allure krijgt van een met groene zeep ingesmeerde helling. Eenmaal beneden worden we getrakteerd op een overweldigend natuurspektakel. Na deze momenten van bewondering moeten we natuurlijk de weg weer naar boven klauteren wat naast enige inspanning vooral voorzichtigheid vereist. Gelukkig geraken we allen weer heelhuids boven. Zo gaat de dag voorbij. Na het avondmaal kruipen we voor de laatste keer in de slaapzak voor een nacht onder het met sterren bezaaide Congolese uitspansel. Morgen verlaten we Kayo en gaan we via Biano naar Kolwezi.

Elk van ons is in de veronderstelling dat onze chauffeurs de weg kennen vermits zij zonder verpinken blijven doorrijden hoewel hier hoegenaamd geen uitgetekende weg te bespeuren valt en we schijnbaar zomaar wat op de grasvlakte rond dokkeren. Aanvankelijk is er dus geen vuiltje aan de lucht maar na enige tijd begint de achterdocht toch te groeien. Ik geef aan Karel, één van mijn medepassagiers, fluisterend te kennen dat ik stilaan vrees dat we hopeloos verdwaald zijn. Hij deelt mijn mening. Wij besluiten de chauffeur te interpelleren en die geeft tot onze stomme verbazing volmondig toe dat hij geen flauw idee heeft waar we zijn of waar we heengaan. Ondertussen hebben we toch zo'n drie kwartier in het wilde weg rondgereden en hier staan we dan, te midden de onmetelijke vlakte. “Even Apeldoorn bellen” zit er niet in want de jeep heeft geen boordradio en aangezien we ons hier in een gebied buiten het bereik van de mobiele netwerken bevinden, kunnen we niemand contacteren. Na wat overleg besluiten we het er op te wagen om de weg naar het “Biano-hoofdkwartier” terug te zoeken. We zijn immers van oordeel dat we ons de situatie nog tijdig hebben gerealiseerd en dat mits wat aandacht we de juiste route nog net kunnen vinden. Iedereen hangt om beurt met zijn hoofd door één van de raampjes om de omgeving af te speuren naar herkenbare punten wat niet zo eenvoudig is want op zo'n wijdse vlakte lijkt alles hetzelfde. Af en toe denkt iemand hier of daar een boompje, struik of “karrenspoor” te herkennen. We vorderen langzaam op onze zoektocht maar naarmate de tijd verglijdt groeit het zelfvertrouwen dat we op de juiste piste zitten. Er wordt dan ook een collectieve zucht van opluchting geslaakt wanneer we duidelijk de nabije omgeving van de directeurswoning herkennen. Wanneer we weer ter plekke zijn geraakt blijkt het huis verlaten. We wachten nog geruime tijd tot eindelijk ook de jeep van de directeur weer opdaagt. Het hoeft weinig betoog dat we volop lucht geven aan onze wrevel over de gang van zaken. De directeur put zich uit in excuses. Nadat de emoties zijn bekoeld en de plooien gladgestreken worden we uitgenodigd aan een rijk gedekte tafel voor wat de smakelijkste maaltijd van onze Katangese veertiendaagse zal worden. Biefstuk friet à volonté en het moet gezegd : de steak van Biano is van eerste klasse kwaliteit, gewoon succulent! Na de maaltijd kunnen we nog even de tijd nemen om wat te genieten van het hier beschikbare comfort maar om 16h trekt onze “karavaan” alweer verder.

Kamoto krijgen we dus niet te zien. Wat echter wel duidelijk zichtbaar is, is de site waar de “creuseurs”, hoofdzakelijk kinderen, actief zijn. Met gevaar voor het eigen leven delven zij eerst een put tot zij op de ertsader stuiten waarna zij een horizontale mijngang beginnen uit te graven. Hieruit wordt dan met de blote handen het zogenaamde heterogeniet, een mengsel van kobalt en koper, naar boven gebracht. Instortingen van slecht of helemaal niet gestutte putten en het harde werken in een ongezonde, stoffige en door metalen vervuilde omgeving eisen jaarlijks een zware dodentol. Wij houden ons discreet op de achtergrond en slaan het hele gebeuren van op een afstand gade. Foto's kunnen er al helemaal niet worden genomen. Wij kijken toe op een soort stenen woestenij, een gigantische puinhoop waarvan de zonovergoten flanken bevolkt zijn met een door elkaar krioelende massa kinderen. Peuters sorteren en wassen er de ertsen die door de oudere kinderen uit de levensgevaarlijke mijnschachten worden bovengehaald. We verlaten dit Danteske oord en begeven ons op weg naar de “gorges de Nzilo”. Daar gaan we een kijkje nemen bij de stuwdam, annex waterkrachtcentrale die nog gebouwd werden in de koloniale tijd. Een complex dat toen bekend stond als de Delcommune dam. Het gebruikelijke ritueel van begroetingen en onderhandelingen levert hier meer succes op dan in Kamoto. Voor enkele dollarbiljetten en een leuke “foto opportunity” is de directeur niet alleen bereid om ons toegang te verlenen maar ook om in hoogst eigen persoon ons op een begeleide rondgang te vergasten. Van de vier turbines in de centrale zijn er 2 stuk. Er zijn wel plannen gemaakt voor de nodige herstellingen maar wanneer deze plannen ook daadwerkelijk zullen worden uitgevoerd blijft tot nog toe voor iedereen een raadsel. Zoals bijna overal in Congo is er hier aan projecten in elk geval geen gebrek. De stuwdam zelf is indrukwekkend. Aan de ene kant kijk je uit over een ware binnenzee terwijl aan de andere kant een duizelingwekkende diepte gaapt. De technische details van het waarom ontgaan mij maar er staat één klep van de dam open langs waar er dan ook een enorme watermassa met immense kracht de achterliggende vallei binnenstroomt. In elk geval is duidelijk dat de elektriciteitscentrale niet op haar volle capaciteit draait. Bovendien wordt een niet aanzienlijk deel van wat er aan stroom wordt geproduceerd uitgevoerd met Zuid-Afrika als voornaamste afnemer. Het hele verhaal is tekenend voor de situatie in Congo. Als er al hoogspanningslijnen zijn aangelegd dan ziet de gewone Congolees die buiten de grote steden woont ze wel boven zijn hoofd heen passeren maar zelf moet hij een kaars of zaklamp aansteken om niet in het donker te blijven zitten.

 Onze chauffeur schat de situatie echter verkeerd in en mist gedeeltelijk het ijzeren bruggetje met als gevolg dat één van de achterwielen in de greppel verdwijnt en de wagen met een doffe klap en de neus omhoog bruusk tot stilstand komt. We stappen uit om de schade op te meten. Het wiel is grondig vernield en daar staan we dan! Binnen de kortste keren worden we omringd door een nieuwsgierige massa die zich zichtbaar afvraagt wat die 2 blanken hier in hemelsnaam komen zoeken. Iedereen geeft zijn visie op de situatie en overspoelt onze chauffeur met raadgevingen. Gelukkig blijft het niet bij goede raad alleen en wordt er ook concrete hulp geboden. Het voertuig wordt met man en macht uit de greppel getild waarna we ons kunnen buigen over het volgende, zich al snel aandienende probleem. Tot onze niet geringe verbazing beschikt onze taxi wel over een reservewiel maar behoren een krik en een moersleutel niet tot het dépannage pakket. Na enig over een weer gepraat wringt onze chauffeur zich door de massa en zien we hem een eind verder om de hoek verdwijnen. Wij van onze kant, hopen beiden van harte dat de man nog terug zal komen. Er gaat immers best wat tijd overheen vooraleer hij weer opduikt maar gelukkig wel met het nodige gereedschap in zijn bezit. De boel wordt hersteld en we kunnen weer verder. We vinden al snel het huis, doen de nodige vaststellingen en rijden dan verder, op naar ons volgende doel. Het is al donker wanneer we aan de Belgische school onze opwachting maken. Terwijl de taxi achterblijft en iets verder op ons wacht verkennen we de buurt. Het is schoolvakantie en alles ligt er verlaten bij. Toch lopen we er nog een oude bekende van JP tegen het lijf die wat tekst en uitleg geeft over de huidige stand van zaken. Morgen vertrekt ook hij naar België en komt pas terug wanneer het nieuwe jaar schooljaar weer aanbreekt. Nadat we van de man afscheid hebben genomen, is het ver tijd om naar “huis” terug te keren. We gaan er achteraan in de taxi gemakkelijk bijzitten maar de chauffeur krijgt ondanks zijn verwoede pogingen het vehikel niet meer gestart. Diagnose: de batterij is leeg. Het hele eind naar het klooster “Emmaüs” terug lopen zien we niet echt zitten maar de Congolese wegenwacht hoeven we hier natuurlijk ook niet te bellen. Onze chauffeur telefoneert naar één van zijn vrienden om hulp en bezweert ons dat het allemaal in orde zal komen. Na een tijdje komt de reddende engel zich aanbieden, wel met een functionerende batterij maar zonder startkabels. Maar onze Congolese vrienden hebben hun actieplan al klaar. De goede batterij wordt met enig onaangepast gereedschap en de blote handen uit de net aangekomen wagen losgeschroefd. Dat loopt wel niet van een leien dakje en even vrees ik dat de man er straks zelfs nog zijn tanden gaat inzetten ook. Eindelijk is het gelukt! Dan gaat de nieuwkomer met zijn losgemaakte batterij in de handen boven de lege accu van de taxi hangen en terwijl onze taxichauffeur met ijzerdraad, schroevendraaier en ander klein schrootijzer poogt contact te maken tussen de nodige punten zit JP achter het stuur en probeert de motor terug aan de praat te krijgen. Het sputtert en knettert ten allen kant maar na enige pogingen hebben we dan toch succes. Nadat we een paar flinke fooien hebben uitgedeeld snellen we vervolgens (en zolang de motor nog loopt!), naar het Emmaüs klooster terug waar we weer een bewogen dag in Congo kunnen aflsuiten.