Bas Uele : Buta - Aketi - Bondo

Nauwelijks terug thuis van een bezoek aan de stad Goma en een rondreis op het paradijselijke eiland Idjwi, moet de rugzak al opnieuw worden ingepakt voor het volgende Congo-avontuur. Dit keer wordt het een tochtje door de Bas Uele. Het is de bedoeling om samen met Annette, Kris en Renier het aan de oevers van de Uele gelegen Bondo te bereiken. De expeditie is vooral voor Renier van grote betekenis. Hij is immers in Bondo geboren, verliet Congo op 7 jarige leeftijd en wil nu nog eens terugkeren naar het tropische Eden van zijn vroege kinderjaren. Voor Kris wordt onze onderneming dan weer meteen zijn « Congo-doop ».

De eerste avond in Kinshasa verloopt, voor mij althans, in ongebruikelijke luxe. Wij logeren dan ook in het Grand Hotel in de Gombe, de betere wijk van de Congolese hoofdstad en daar is het vergeleken met mijn vaste stek bij de Capucijnen in Limete een heel andere wereld. De locatie is mij nochtans niet helemaal onbekend maar verder dan de gelijkvloerse shopping mall waar ook een versnapering kan worden genuttigd was ik tot nog toe niet geraakt. Na het inchecken stillen we onze honger met een royale, in het restaurant ter plaatse gebakken pizza vergezeld van een verfrissende slok bier of sucré. Terwijl Annette en Renier na het eten al vroeg de rust van hun kamer gaan opzoeken blijven Kris en ik nog even zitten op het terras dat niet alleen wordt bevolkt door een fijne doorsnede van de meer gegoede Congolese klasse maar het krioelt er ook van de luchtig elegant uitgedoste en, voor wat het mannelijk aandeel betreft, vaak goed in het vleeszittende expats. Er hangt een feestelijke stemming want dankzij het centraal opgestelde grote TV scherm volgt zowat iedereen de in het kader van het Europees Kampioenschap uitgezonden wedstrijd Frankrijk – Duitsland. Duitsland verliest de match en dus viert de Francofonie hoogtij. Ik stel ook vast dat de Mannschaft op niet veel Congolese aanhang kan rekenen.

Alvorens door te reizen naar Kisangani nemen we eerst nog een snipperdag in Kinshasa. Dat geeft Renier en Kris de kans om alvast wat nader kennis te maken met « Kin la Belle », zoals Kinshasa ooit wel eens werd genoemd, een idylische typering die echter sinds het inzetten van het immer voortschrijdende verval van de stad en de miserabele levensomstandigheden in de vele cités, door de Kinois zelf met de nodige zin voor humor wel eens wordt bijgesteld tot het meer wereldse « Kin la Poubelle » . Renier en Kris vertrekken dus samen met hun plaatselijke gids Hypolite voor een toeristische rondgang inclusief een tochtje met de boot tot in Maluku waar je het leven op de stroom van wat dichterbij kunt observeren. Ondertussen maak ik van de gelegenheid gebruik om enkele vriendschappelijke bezoeken af te leggen en ook Annette heeft nog wel wat praktische zaken te regelen. Omstreeks half zeven ‘s avonds is echter iedereen weer op het appel in de inkomsthal van het Grand Hotel en nemen wij gezamelijk de taxi naar het veelgeroemde eethuis « Le Roi du Cossa » waar we ons verblijf in Kinshasa afronden met een heerlijke cossa cossa –schotel. We maken het echter niet al te laat want de volgende ochtend moeten wij tijdig op de luchthaven zijn om in te checken voor onze CAA-vlucht naar Kisangani.
De volgende ochtend is iedereen al vroeg uit de veren want wij hebben afspraak met André, de chauffeur van de shuttledienst van de Procure St Anne die ons zal komen oppikken voor het transport naar de luchthaven. Gelukkig hebben wij wel nog even de tijd voor een stevig ontbijt. Wanneer André zich aanmeldt, blijkt hij niet alleen te zijn.

Naar Buta

De afspraak was om niet later dan om 06h00 te vertrekken maar om 06h30 staan we nog altijd te wachten. Het is ruim 07h00 wanneer onze chauffeur eindelijk opdaagt, vooral zeer tot ongenoegen van Kris die duidelijk een broertje dood heeft aan het lange, vaak schijnbaar uitzichtloze wachten dat zo typerend is voor het verloop der dingen in Congo. Junior legt ons uit dat hij er niet zo van houdt om in de duisternis te rijden en dus het vertrek maar eventjes heeft opgeschort. Eindelijk staan we dan vertrekkensklaar. Onze jeep is goed gevuld. Naast de chauffeur, vier passagiers en onze bagage hebben we ook nog 30 liter drinkwater aan boord. Van dorst zullen we alvast niet omkomen !
De eerste paar kilometer zit er echter niet veel schot in de zaak. Wij rijden over een totaal vernielde weg waarbij er zodanig tussen de ontelbare diepe, met water gevulde putten moet worden geslalomd dat wij elke meter van de gereden afstand dubbel afleggen. Ieder van ons denkt ondertussen in alle stilte hetzelfde : « moeten wij zo in Bondo zien te geraken » ? Maar dan blijkt dat onze Junior opzettelijk een kleine omweg heeft genomen. Plots parkeert hij de jeep, stapt uit en met de melding « qu’il a encore une petite course à faire » verdwijnt onze chauffeur tussen de langs de rand van de weg opgetrokken lemen hutten en huisjes om even later in het bezit van een krik en een moersleutel terug op te duiken. Eenmaal dit onmisbare gereedschap ingeladen gaat het nu definitief richting de Tshopo waar we de brug oversteken en vervolgens de grote weg nemen die Kisangani met de Bas Uele verbindt. Het is een verrassend mistige ochtend en aangezien er op dit uur van de dag al heel wat mensen zijn die zich vanuit de omringende dorpen met hun koopwaar naar de markt van Kisangani begeven, is het voor de chauffeur toch flink opletten geblazen. Langs de boorden van de weg krioelt het immers van de met houtskool of geoogste groenten zwaarbeladen voetgangers en fietsers die door de bijwijlen behoorlijk dikke mist niet altijd even voldoende zichtbaar zijn. Zelfs een kudde koeien wordt door een veehoeder dwars over de weg ons tegemoet gedreven. Deze in een dikke nevel gehulde rurale exodus richting de grote stad brengt mij ertoe om Juniors beslissing om het vertrek toch maar een uurtje op te schuiven al beter te begrijpen. Met het verder ontluiken van de ochtend klaart de hemel gelukkig helemaal op en twee uur later rijden we onder een schitterende zon en op een goed geëffende laterietweg door het Congolese landschap. Onze kruissnelheid ligt behoorlijk hoog en we halen geregeld de 80 km/h. Tot voor twee jaar zou dit nog totaal onmogelijk zijn geweest. Een kleine vijf jaar terug besliste de Congolese overheid echter om de nog uit de koloniale tijd stammende grote verbindingsweg op de as Kisangani - Buta - Bumba te heraanleggen zodat de hoofdstad van de Province Oriëntale zowel vanuit de Equateur als vanuit de Bas Uele opnieuw over land bereikbaar werd. Heraanleggen is echter één ding maar onderhouden een ander en dat laat zich toch zo stilaan hier en daar al voelen. De opeenvolgende regenseizoenen zijn hier onverbiddelijk en hebben op enkele plaatsen al voor een beginnende aftakeling van de weg gezorgd.

Wij komen de stad binnen langs een brede, goed berijdbare laterietweg en houden een eerste keer halt bij een groot kruispunt. Buta is immers een belangrijk knooppunt van waaruit de verschillende wegen vertrekken die de Bas Uele in het noorden en het meer oostelijk gelegen Haute Uele met de buitenwereld verbinden. Op dit punt bevinden wij ons op 324 km van Kisangani, 124 km van Aketi, 204 km van Bondo, 403km van Isiro en 324 km van Bumba. Wij maken even een korte wandeling en nemen de eerste foto’s. Iedereen is echter toch wel wat vermoeid na de lange rit en alvorens verder op verkenning te gaan, brengt Junior ons eerst naar het logement dat hij voor ons vanuit Banalia heeft geregeld. Zo maken wij kennis met Gauthier, de uitbater van Hotel Bopando. Het etablissement is gelegen langs een brede hoofdweg die iets verderop naar de plaatselijke markt leidt. Gauthier en Junior kennen elkaar duidelijk al langer dan vandaag maar daar doen wij goed ons voordeel mee want wij kunnen ons alles bijelkaar genomen hier comfortabel installeren. Eenmaal de stalen ingangspoort voorbij sta je op de centrale binnenplaats met in het midden een pajotte. Rondom deze binnenkoer zijn de logeerkamers met vooraan telkens een doorlopende barza zodat je bij regen gemakkelijk in het droge van de ene kamer naar de andere kunt wandelen. Er is weliswaar geen stromend water en electriciteit wordt enkel geleverd door een « groupe élèctrogène » die normalerwijze slechts tussen 18h en 22h wordt aangezet. De kamers en de bedden zijn echter proper en van een behoorlijke kwaliteit en dat is al heel wat meer dan wat ik diep in het Congolese binnenland gewend ben.

Na een korte pauze gaan we weer op weg, op zoek naar informatie over hoe wij in Bondo kunnen geraken. Ondertussen heb ik bij mijn eerste gesprek met Gauthier wel al gemerkt dat die in elk geval duidelijk zo zijn twijfels heeft over onze onderneming.

Op het moment van onze aankomst is er in het klooster net een bijeenkomst van medici aan de gang voor een overleg betreffende de algemene gezondheidstoestand van de regionale bevolking. Het duurt even voor we iemand te pakken krijgen die ons te woord kan staan en dan nog wordt het slechts een kort onderhoud. Een van de verantwoordelijke zusters verwijst ons voor verdere nuttige inlichtingen naar de plaatselijke Abbé. Zo treffen wij een paar minuten later de Abbé Apolinaire samen met enkele van zijn colléga-priesters aan in de nabijheid van de kerk. De godsdienaren kijken toch wel even verrast op wanneer er zich plots een handjevol blanken op de cure aanmeldt maar de ontvangst is er niet minder hartelijk om. De Abbé neemt akte van het doel van onze missie maar voor mij is het althans snel duidelijk dat ook hij onze kansen om met de jeep Bondo te bereiken niet erg hoog, of zelfs als onbestaande inschat. Iets waar Junior, nogal overmoedig, nog steeds lijkt van uit te gaan. « Il est fort, c’est un vrai combatant, peut-être qu’il réussira » laat Abbé Apolinaire zich schaterlachend ontvallen. Een uitspraak die mij alles behalve gerust stelt en dus neem ik hem bij het afscheid even discreet appart terwijl mijn reisgezellen nog met de andere abbés in gesprek zijn of enkele foto’s van de omgeving nemen. Ik interpelleer hem over de staat van de weg tussen Buta en Bondo waarop hij mij uitlegt dat de feitelijke hoofdroute totaal onbruikbaar is geworden en door niemand meer wordt genomen. Wanneer hijzelf met de Bisschop van Buta naar Bondo reist doet ook hij, net zoals iedereen, dat op de brommer vanuit Komba, een dorp dat ongeveer halfweg Buta en Aketi gelegen is en vanwaar je via het volgen van de oude buurtspoorlijn van de Vicicongo tot aan de Uele kunt geraken. Een informatie die ik goed in mijn oren knoop.

Terug in Hotel Bopando volgt aan de eettafel in de pajotte een pittige onderlinge discussie. Als we het plan om met de jeep verder te reizen laten varen betekent dat, dat we 4 brommers met chauffeur moeten huren waardoor de kosten wel even de pan uitswingen. Bovendien zijn we dan vertrokken voor een 8 uur durend rondje motorcross. Annette heeft nog altijd haar twijfels en vermoed achter het « motor-verhaal »van Gauthier een poging om enkele van zijn maten aan een lucratieve « taxi-dienstverlening » te helpen. Een vermoeden dat best te begrijpen is want heel wat Congolezen zijn bijzonder geslepen zodra zij de kans ruiken om ergens een financieel slaatje uit te puren. Het vooruitzicht van een acht uur lange motorrit wekt bij niemand van ons veel enthousiasme bovendien is het ingevolge rugproblemen voor Kris gewoonweg onmogelijk om zo een raid te ondernemen. Zelf heb ik een dergelijke ervaring al opgedaan en bovendien ben ik persoonlijk meer geïnteresseerd in een bezoek aan Aketi. Uiteindelijk moet er toch een beslissing worden genomen en de hoofdbekommernis is nog altijd om voor alles onze vriend Renier in Bondo te krijgen. Wij besluiten dat het gevaar om met de auto ergens in de brousse te blijven steken zeker niet denkbeeldig is en toch een te groot risico inhoudt. Het doorslaggevend argument hierin is voor mij het feit dat Gauthier en Abbé Appolinaire onafhankelijk van elkaar dezelfde informatie hebben verstrekt. Mijn advies is dan ook om de raad van de Abbé op te volgen. Na alle verder overleg en overwegingen valt unaniem de beslissing. Renier zal vanuit Komba alleen verder trekken naar Bondo terwijl Kris, Annette en ik ondertussen doorreizen naar Aketi. Voor de nodige begeleiding van Renier zullen wij Abbé Appolinaire onder de arm nemen. Terwijl Kris en ik in de pajotte achterblijven gaan Renier en Annette opnieuw de Abbé opzoeken om hem onze plannen voor te leggen. Een dik uur later zijn ze terug en is de kogel door de kerk. Morgenochtend gaan Renier en Abbé Apolinaire samen op pad naar Bondo.

Eenmaal de beslissingen zijn gevallen is het tijd voor een hartige portie rijst met kip die we doorspoelen met en een Primus –biertje of een sucré ons geserveerd door de charmante Tina, de plaatselijke keukenhulp. Met het oog op een goede nachtrust trekken wij daarna elk naar onze kamer. Voor mij wordt het echter allesbehalve een rustige nacht. Het Hotel Bopando verleent langdurig onderdak aan een aantal medewerkers van de provinciegouverneur die in een hoek van het parcelle met vrouw en kind twee aanéénpalende kamers betrekken. Wanneer die laat op de avond nog bezoek krijgen moeten er blijkbaar enkele zaken dringend worden geregeld waardoor de electrische groep, uitzonderlijk, tot 3h00 ‘s morgens aangeschakeld blijft. Jammer genoeg bevindt mijn kamer zich onmiddellijk naast de plaats waar de generator staat zodat ik tot vroeg in de ochtend door het helse gebrul van de dieselmotor wordt geteisterd. Overmand door vermoeidheid dommel ik toch af en toe eens in maar het is pas wanneer de groep wordt uitgeschakeld dat ik in de vroege uurtjes van een zalige stilte kan genieten. Als kers op de taart breekt er in de loop van de nacht nog een onweer los. Geen goed nieuws voor de reisomstandigheden van morgen.

Via een ommetje langs de plaatselijke markt gaan wij vervolgens een kijkje nemen naar de restanten van de haven aan de Itimbiri maar daarvoor moeten wij ons wel eerst met de jeep gedurende ongeveer een kilometer een weg banen door metershoog gras. Naarmate wij de haven naderen duiken links en rechts de eerste bouwvallen op van de vroegere administratieve ambtswoningen en opslagplaatsen. Wij stoppen nabij een grote hangar waarin momenteel een plaatselijke famillie haar intrek heeft genomen. De hele « huisraad » bestaat uit enkele gammele stoelen en ligmatten en de bewoners zelf zijn slechts in lompen gehuld. Het is duidelijk dat deze mensen hier helemaal onderaan de maatschappelijke ladder leven, en dat wil in Congo toch al iets zeggen. Terwijl de uit hun spel opgeschrikte kinderen ons met grote ogen verwonderd aankijken wijst hun vader ons de weg naar de iets verderop gelegen loskade waar een hele rij in onbruik geraakte kranen een treurige aanblik bieden. De hele haveninsfrastructuur is overwoekerd en langzaamaan beginnen nu ook de laatste nog overeindstaande hijskranen in elkaar te stuiken. Naar het schijnt zou er aan de overkant van de rivier tot in de begin jaren 1990 nog een kleine aerodroom operationeel zijn geweest maar ook daarvan is niets meer te bespeuren. De wildernis heeft het hele terrein van deze eens zo bedrijvige en voor het hele gebied van de Uele zo belangrijke binnenhaven helemaal heroverd.
Tegen de vooravond zijn wij terug in ons vertrouwd hotel in Buta. Na de nodige verfrissing en het avondmaal nemen Kris en ik plaats in de centrale pajotte en zitten onder het nuttigen van bier, frisdrank en koekjes in spanning te wachten op enig verder nieuws van Renier. Omstreeks 19h30 komt dan toch eindelijk het verlossende telefoontje vanuit Bondo. Renier en Apolinaire zijn veilig en wel bij de oever van de Uele aangekomen. Het heugelijke nieuws ontlokt ons allemaal een zucht van verlichting. Je weet tenslotte maar nooit want in Congo zijn er nu éénmaal geen zekerheden. Renier laat ons weten dat hij en de abbé twee nachten in Bondo zullen doorbrengen. De avond voor hun vertrek zullen zij ons dan nogmaals contacteren zodat wij precies kunnen afspreken wanneer wij elkaar in Komba zullen terugzien. Dankzij dit positieve bericht kunnen Kris en ik op het einde van deze toch wel bewogen dag straks ontstpannen de voetbalfinale Portugal – Frankrijk volgen terwijl Annette al vroeg onder zeil gaat.
Het is aardig druk in huize Bopando. Vanavond wordt immers de finale van het Europese voetbalkampioenschap gespeeld en baas Gauthier heeft in afwachting van de uitzending de schotelattenne en het televisietoestel al in gereedheid gebracht. Het blijft me steeds verwonderen hoe je dankzij de moderne communcatiemiddelen tegenwoordig zelfs tot in de verste uithoek van de wereld woord en beeld kunt ontvangen. Blijkbaar is heel Buta er klaar voor. Er heeft zich immers een hele meute voetbalfans aan de poort van ons hotel verzameld en dankzij de onachtzaamheid van de baas is een respectabel groepje volk er al in geslaagd om naar binnen te glippen. Wanneer de poort eindelijk op slot gaat is het dan ook te laat en heeft de luiddruchtige bende zijn plaatsje met zicht op het TV-toestel in en rondom de pajotte definitief ingenomen.

Even na middernacht keert de rust terug. De “illegale” hotelgasten verdwijnen even snel van het erf als ze gekomen zijn en binnen het hotel zelf gaat iedereen vlug zijn bed opzoeken. In de loop van de avond heb ik van de gelegenheid gebruik gemaakt om een andere kamer in te nemen. Deze nacht dus al zeker geen gebrul van de generator ! Het duurt dan ook niet lang voor ik insluimer. Wanneer ik een uur of twee later wakker wordt en even mijn zaklamp aanknip om te checken hoe laat het is, bemerk ik op de muur naast mijn bed een gigantische spin, met lijf en poten gemakkelijk zo’n 15 cm à 20 cm groot. Na mijn ervaring met schorpioenen in de Kasaï pas ik nog slechts 1 regel toe : stilzitten en het beest laten kruipen. Ik bevestig het muskietennet wat steviger onder de matras en ga rustig verder slapen. Wanneer ik luttele uren later in de vroege ochtend ontwaak is het kruipdier verdwenen.
Terwijl Renier in Bondo zijn vroegste jeugdherinneringen herbeleeft, genieten wij in Buta van een snipperdag. Rustig uitslapen, een goed ontbijt en in de voormiddag een wandelingetje door de stad. Buta is nog maar pas gepromoveerd tot hoofdstad van de nieuwbakken provincie « Bas Uele ». Deze belangrijke status is een gevolg van de fameuse « découpage », de nog maar recent doorgevoerde staatkundige hervorming waarbij het grondgebied van de grote, klassieke provincies werd opgedeeld in meerdere kleinere provincies. En zo vormt het gebied van de Bas Uele dat vroeger deel uitmaakte van de uitgestrekte Province Orientale nu zelf een provinciaal bestuursgebied.

Het valt op dat er hier toch her en der wat nieuwbouw aan de gang is en niet eens op een bescheiden schaal. Wanneer wij in een nganda neerstrijken om er onze dorst te gaan lessen, kijken wij van aan ons tafeltje pal op een gigantische nog in de stijgers staande villa. Ongetwijfeld het toekomstige stulpje van één of andere hoge piet of een succesvol louche zakenman. Er mogen in deze streek dan wel duidelijk enkele kapitaalkrachtige figuren hun thuisbasis hebben, aan de publieke infrastructuur wordt zo te zien heel wat minder geld gespendeerd. De straten zijn hier weliswaar breed en goed geëffend maar het eens zo drukke spoorwegnet van de vroegere Vicicongo dat onder andere Buta, Aketi en Bondo met elkaar verbond, is samen met de economische en agrarische bedrijvigheid helemaal verdwenen. Bij het voortzetten van onze wandeling komen wij zonder het zelf onmiddellijk te beseffen voorbij de ruïne van het station van Buta. Wanneer wij even halt houden en nieuwsgierig gaan rondneuzen krijgen wij al snel gezelschap van een politieman en nog enkele, naar eigen zeggen, hoogst belangrijke plaatselijke autoriteiten die ons de vroegere functie van het gebouw uitleggen. In de meer voorspoedige tijden werd alles wat vanuit het Uele-gebied werd aangevoerd via dit station langs de spoorlijn naar de haven van Aketi gebracht. Maar dat is ondertussen ook al bijna 30 jaar geleden.

Na het middagmaal trekken Kris en ik er samen met Junior op uit om de lekke band te laten herstellen. Het is immers iets te riskant om zonder reservewiel ons nog verder op weg te wagen, laat staan binnen enkele dagen de terugweg naar Kisangani aan te vatten.

De volgende dag moeten wij tijdig vertrekken. Als alles naar wens is verlopen dan zijn Renier en Apolinaire om 6 uur ‘s ochtends vanuit Bondo vertrokken. Volgens het meest optimistische uurschema kunnen zij omstreeks het middaguur al Komba hebben bereikt. Maar dat is dan wel een bijzonder positieve inschatting. Toevallig is de avond voordien een groepje van een zestal dokters vanuit Bondo in het hotel Bopando aangekomen. Zij hebben er net een inspectieronde betreffende een endemische wormziekte doorheen de Bas Uele opzitten en zijn nu op de terugweg naar Kisangani. Ook zij hebben het volledige traject Bondo – Buta met de brommer afgelegd en uit hun verhaal blijkt de rit tot in Komba toch algauw 8 uur in beslag te nemen. Bovendien heeft het ook nu weer de hele nacht geregend.

Naar goede gewoonte ben ik al lang voor de rest uit de veren. Het is tijdens de nacht beginnen regenen en het ziet er deze keer naar uit dat het voor de rest van dag zo zal blijven. Ik merk dat de « provinciale werknemers » die enkele kamers verderop huizen zich ook al aan het klaarmaken zijn en besluit om even een babbetltje te slaan. Nogal ingenomen met mezelf deel ik mee dat de kersverse gouverneur van de Bas Uele, Armand Borey ( een métis) niet alleen een jeugdvriend is van een goede vriend van mij maar ook dat ik zelf goed bevriend ben met Professor Bruno Lapika Dimomfu en Christopher Bisimwa, twee welbekende activisten en partijgenoten van de ARC (Alliance pour le Renouveau du Congo). Mijn gesprekpartner laat mij ongehinderd de lof zingen van deze partij die nog maar pas uit de regeringscoalitie is getreden en nu deel uitmaakt van de onder de noemer van de beweging « G7 » verzamelde oppositie. De man lacht minzaam en zegt plots « ah, mais moi je suis pas de l’ARC, je fais partie de la PPRD moi », de politieke partij van President Kabila. Even ben ik met stomheid geslagen. Door het bewieroken van de acties van een partij die nu voortaan de president bekampt in plaats van te steunen zal ik hier zeker en vast geen te beste beurt hebben gemaakt. Ik uit nog even mijn verwondering over het feit dat een Gouverneur van de ARC blijkbaar moet samenwerken met een administratie die de kleuren van de PPRD verdedigt maar daar blijkt mijn gesprekspartner geen graten in te zien : « bienque le Gouverneur est de l’ ARC, les compétences ne suivent pas » zegt hij. Met deze cryptische zin moet ik het maar verder stellen. Toch wat enigszins beduusd groet ik de man beleefd en keer terug naar mijn zitje op de barza om er in afwachting van ons vertrek nog wat verder te kunnen genieten van de ochtendlijke koelte.

Nu ons gezelschap is herenigd kunnen wij de terugweg naar de « thuisbasis » aanvatten. Oorspronkelijk waren wij van plan om vanuit Komba in één ruk terug naar Kisangani rijden maar dat zit er vandaag niet meer in. Gezien de dag al vergevorderd is, is het immers onmogelijk om nog in Banalia de laatste bac over de Aruwimi te halen. Dan maar terug naar hotel Boponda in Buta. Wij zijn echter amper 10 minuten onderweg wanneer wij bij het eerste brugje buiten Komba al voor een probleem staan. De volgeladen vrachtwagen waarvan ik de passage al gevreesd had, staat gebokkeerd achter, godbetert, een oude lijnbus die zich in de aanloop naar de brug in een modderpoel hopeloos heeft vastgereden. Bij het zicht van dit tafereel herinner ik mij dat ik al enkele dagen geleden die bus in Buta had opgemerkt en me toen al afvroeg waar die in hemelsnaam wel mocht naartoe rijden. Bij deze is het raadsel dus opgelost : blijkbaar doet hij het traject Buta –Aketi. Althans vandaag zal de dienstregeling echter niet klokvast kunnen worden nageleefd ! De bus zit tot aan de achteras helemaal in de poto-poto verzonken. Voor de vrachtwagen is het gewoon onmogelijk om er langszij voorbij te gaan. Er is niet alleen te weinig plaats maar je kan er ook donder op zeggen dat de tientonner zich eveneens in de dikke, kleverige brij zal vastploegen. Bovendien staat het overige deel van de piste volledig blank en heeft de regen die nu al gedurende de hele dag bijna onophoudelijk is gevallen er voor gezorgd dat de dwarsbalken van de brug reeds onderwater zijn komen te staan. In Congo zijn dergelijke toestanden echter dagelijkse prik en dus zijn de « reddingswerken » inmiddels aan de gang. Zich goed bewust van de toestand heeft de truckchauffeur er al voor gezorgd dat een deel van de lading van zijn vrachtwagen is afgehaald. De omgeving ligt dan ook bezaaid met een massa gele jerry-cans terwijl men met man en macht bezig is om een boomstam voor de achterwielen van de vastgereden bus te plaatsen. Dat alles maakt er dat er voor onze jeep die aan de overkant van de brug staat nu werkelijk geen gaatje meer open blijft. Terwijl Renier, Kris, Annette en ikzelf alvast ploeterend door water en modder te voet de oversteek maken, gaat Junior samen met de andere chauffeurs de situatie evalueren. Onze enige mogelijkheid is dat de berg gele bidons uit de weg wordt geruimd zodat er nog net genoeg vrije ruimte naast de bus overblijft voor onze jeep. De truck aan de overkant moet dan wel alvast een ietsje achteruit worden gereden. De passagiers van de fulla fulla en de bus realiseren zich dit ondertussen ook wel maar zien het duidelijk niet meteen als hun probleem. Als de vracht moet worden verplaatst dan kunnen wij dat mooi zelf doen, tenzij er natuurlijk boter bij de vis komt ! Na het uitdelen van de nodige bankbriefjes komt er dan toch schot in de zaak en even later kan Junior de sprong wagen. De eerste meters gaat het allemaal goed maar dan blijft de jeep vaststeken, gehinderd door de boomstam die vanonder de bus uitsteekt. Met enig gesleur wordt de boomstam verlegd en kan Junior de jeep losrijden tot hij uiteindelijk vaste grond onder de wielen krijgt. Eens deze hindernis overwonen gaat het daarna gezwind richting hotel Bopando in Buta waar Gauthier ons met plezier opnieuw begroet.

Wij gaan onze terugkomst vieren met een kippenboutje en in de pan met palmolie gebakken frieten , dat zal alvast Renier wel smaken want uit zijn verhalen valt op te maken dat het in Bondo nu niet bepaald een vetpot was. Wij bestellen bij Tina alvast onze feestmaaltijd voor vanavond. In afwachting dat de potten op tafel komen gaan wij ondertussen nog eens een bezoekje brengen aan de wat verderop gelegen lokale markt. Het is zoals alle Afrikaanse markten niet alleen een kleurrijke maar vooral een geurrijke bedoening. De uitgestalde groenten, fruit, allerhande kruiden en de vaak nog van bloed druipende hompen slachtvlees vult de tussen de kraampjes meanderende nauwe steegjes met een exotisch aroma dat nu eens voor een aangename streling van de zintuigen zorgt maar enkele meters verderop even gemakkelijk zodanig ranzig kan ruiken dat het de maag doet keren. Terug in het hotel krijgen wij in elk geval wel een verse hap voorgeschoteld. Vanop onze vertrouwde obeservatiepost in de pajotte kunnen wij zien hoe Tina met een hevig spartelende en luid kakelende kip in de handen achter de hoek van het keukengebouw verdwijnt. Enkele seconden later is het lot van de kip voltrokken.Veel vlees blijkt er later aan het arme beestje niet aan te zitten maar de saus is ten minste lekker !

Morgen hebben wij hier nog 1 volledige dag die wij zinvol kunnen invullen en mijn voorstel is de gelegenheid aan te grijpen om nog een uitstapje naar Yangambi te maken. Nadat Annette even de cashflow- situatie heeft becijferd wordt het licht op groen gezet. De volgende ochtend zijn wij alweer vroeg op pad en dus ook bij de eersten die de Lindi kunnnen oversteken. De weg naar Yangambi loopt volledig paralel met de Congostroom wat hier en daar voor enkele mooie panoramische uitzichten zorgt. Voor het vertrek vanuit Kisangani heb ik Kris nog verzekerd dat de weg zich in goede staat bevindt. Naar Congolese normen is dat zeker en vast ook zo, maar dat valt volgens hem toch lelijk tegen. Zelf meet ik de kwaliteit van de weg af aan alle andere schabouwelijke baantjes die ik in alle uithoeken van Congo al eerder heb bereden en dan is het traject dat wij nu afleggen misschien wel hobbelig maar toch ook nog goed doenbaar. Het is ondertussen wel al drie jaar geleden dat ik deze weg heb afgelegd. Toen moesten wij bij een vernielde brug nog met een vlot naar de overkant worden getrokken maar dat hoeft nu niet meer zodat de reis goed opschiet. Wij hebben zelfs de tijd om enkele korte tussenstops te maken.

Zo houden wij een eerste keer even halt in Yaosego, « het dorp van de Huysentruyts ». De vroegere handelszaak of « comptoir » ligt aan de rand van de weg, de eigenlijke plantage bevindt zich enkele kilometers verderop in het woud en is nog enkel met de brommer te bereiken.Wij maken een korte rondgang in en rondom de handelszaak waar ons de traditionele hartverwarmende verwelkoming te beurt valt. De chef zelf is er momenteel wel niet maar zijn zoon neemt de honneurs waar en toont ons hoe in het krakkemikkig gebouwtje nu allerlei veldgewassen en andere etenswaar worden opgeslagen en verhandeld. Buiten, op de koer wordt er op ambachtelijke wijze olie uit de palmnoten gewrongen en manioc gestampt. Vroeger werd er hier op grote schaal geplant, geoogst en gefabriceerd maar nu is het duidelijk « back to basics ». Het merkwaardige bij dergelijke bezoeken is dat je na verloop van tijd bijna altijd de smeekbede te horen krijgt dat « les oncles Belges » dringend moeten terugkeren om orde op zaken te stellen. En als wij zelf niet in persoon kunnen komen dan mogen wij uiteraard altijd gerust wel de nodige financiering vanuit België verzekeren. Na een klein haluurtje nemen wij afscheid en zetten onze weg voort.

Een paar kilometers verderop komen wij voorbij een dorp waar net een rouwplechtigheid of « matanga » aan de gang is. Een jonge vrouw is net gestorven en ligt,omringd door haar echtgenoot en kinderen, opgebaard in een hut. Wij maken een korte stop om ons medeleven te betuigen. Hier in Congo wordt de dood van een jonge persoon zelden of nooit als iets natuurlijks aanzien.

Plichtsgetrouw melden wij ons eerst aan in het grote hoofdgebouw waar de Directeur zijn bureel heeft. Het imposante gebouw heeft binnen weliswaar al zijn glans verloren maar het geeft je toch nog een indruk van de grandeur uit de bloeitijd van voor de onafhankelijkheid. Na de officiële introductie rijden wij verder naar het onderzoekslokaal waar ook het grote herbarium is ondergebracht. Daar zijn er herstellings -of aanpassingswerken aan de gang zodat het wat acrobatie vergt om tot bij de deur te geraken. Eens over de drempel kunnen wij probleemloos de verzameling bezichtigen. Hier werden 9.700 hoofdsoorten en 1.040ondersoorten van bloemen, planten en zaden geïdentificeerd. Heel wat daarvan werden niet alleen in Congo maar ook in andere Afrikaanse landen , Azië en Zuid-Amerika als proef en/of exploitatiemateriaal gebruikt. Het herbarium bevat 150.000 stalen van planten, onderverdeeld in 550 families en alfabetisch gerangschikt volgens de naam van de onderzoeker die het stuk heeft ingezameld. Het is dit voor botanisten onschatbaar erfgoed dat nu in samenwerking met de hulp van de mensen van de Plantentuin van Meise wordt gedigitaliseerd. Drie jaar geleden was men hier al mee begonnen en er is nog steeds werk voor de boeg ! Naast de plantenverzameling is er ook nog een verzameling van opgezette vogels en dieren en een reeks specimen die op formoldehyde worden bewaard.

Na het wetenschappelijk luik is het tijd voor wat vrolijke ontspanning. In de Belgische tijd zakten de bewoners van Kisangani en omstreken op zon –en feestdagen af naar Yangambi om er « en famille » te dansen, te drinken en af en toe eens een duik in het openlucht zwembad te nemen. De overblijfselen van het « vakantiedorp » zijn er nog altijd : de huisjes, de feest/cinemazaal, en de grote ronde open dansvloer waar in koloniale tijden menig walsje werd gedraaid. Drie jaar geleden werden Axel, Jean, Robert en ik hier door het hoofd van de DGM « in voorlopige hechtenis » genomen. Nu krijgen wij echter alleen het gezelschap van een jong koppel en een spelend kind. Er is in Congo bijna geen koloniale ruïne te vinden waar er geen familie in huist, desnoods samen met de kippen en de geit. En ook hier zijn de verschillende huisjes van de vakantiegangers van weleer meestal door mensen bezet. De laatste etappe voor wij naar Kisangani terugkeren is het Guesthouse. Een riante koloniale villa met een adembenemend uitzicht op de Congorivier en de onmetelijke brousse. Nadat wij genietend van het immense panorama hier even hebben uitgerust en een drankje hebben genuttigd is het onverbiddelijk tijd om de terugweg aan te vatten. Terwijl wij zo op het domein aan het rondtoeren waren, zijn wij vroeger in de namiddag een Toyota-busje gekruist waarin zoveel volk zat dat het uit zijn voegen dreigde te barsten terwijl het amechtig over en door de vele bulten en dalen van de zandpiste voorthobbelde. Op onze terugweg naar Kisangani ontmoeten wij hetzelfde busje maar nu in nog meer penibele toestand. Het is blijven steken in één van de diepe putten in de piste en heeft waarschijnlijk de achteras gebroken. Het is duidelijk dat de passagiers van deze taxibus nog lang niet op hun bestemming zijn !

Kort voor wij de Lindi bereiken begint het lichtjes te regenen maar het echte onweer laat op zich wachten. Bij de oversteek moeten wij wel even wachten want in de rij van de aanschuivende voertuigen staat ook een vrachtwagen die geladen is met de ijzeren onderdelen van een afgebroken brug en die wordt eerst naar de overkant gebracht. Een verstandige beslissing want het zou niet de eerste keer zijn dat er in Congo een overladen bac naar de haaien gaat. Eenmaal het gevaarte uit de weg geruimd is het onze beurt waarna het full speed richting Kisangani gaat. De avondmaaltijd nuttigen wij in Hotel Riviera. Daar heeft Renier enkele mooie ivoren beelden gespot en hij zou zelf graag enkele voorwerpen in ivoor willen aankopen. Een van de souvenierhandelaars die zijn waar hier aan de expats aanbiedt, fluistert ons op een nogal samenzweerderige toon toe daar te kunnen voor zorgen en verdwijnt in het nachtelijk duister.