Het Rode Kruis van Belgisch Congo in Pawa

Het Rode Kruis van Belgisch Congo was een in 1924 opgerichte afdeling van het Belgische Rode Kruis. Deze afdeling die in 1925 startte met de hulpverlening aan de inlandse bevolking was echter wel administratief en financieel autonoom. Toch was er al vele decenia eerder een eerste aanzet geweest tot het oprichten van een “Rode Kruis-missie” in Congo. Inderdaad, het eerste decreet tot oprichting van de “Association Congolaise et Africaine de la Croix Rouge” gedateerd op 31/12/1888 verscheen in het “Bulletin Officiël de l'Etat Indépendant du Congo” Année 1889, N° 1 P10. De bouw van hospitalen voor blanken in Boma (1889) en Leopoldstad ( 1897) waren samen met een sanatorium te Banana de eerste realisaties. Vreemd genoeg viel de bedrijvigheid al heel snel volledig stil en tegen 1924 bestond de aanwezigheid van het Rode Kruis in Belgisch Congo enkel nog bij naam van de 2 hospitalen.
Pas na de de Eerste Wereldoorlog kwam er opnieuw beweging in de zaak, iets waarin Emilie Dardenne, (geboren Alvin) , kleindochter van de Brusselse burgemeester Auguste Orts en weduwe van de schilder L. Dardenne die in 1899-1900 Charles Lemaire tijdens zijn Katanga-expeditie had vergezeld, een belangrijke rol speelde. In 1921-1922 ondernam zij immers op kosten van het Fonds Spécial du Roi een Congoreis tijdens dewelke haar interesse voor de medische problemen in de kolonie werd gewekt. Het is op voorspraak van deze Emilie Dardenne en Pierre Orts dat Koning Albert in augustus 1923  een commissie bijeenbracht wat in december 1923 leidde tot de voorstelling van het door de dokters A. Broden, P. Gerard en A. Dubois opgestelde rapport. Dit rapport werd op 4 januari 1924 door de Algemene Vergadering van het Belgische Rode Kruis aanvaard. Zodoende was de stichting van het Congolese Rode Kruis als administratieve en financiële autonome sectie binnen het
Belgische Rode Kruis een feit. Het verlenen van de rechtspersoonlijkheid en de goedkeuring van de statuten gebeurde pas bij koninklijk besluit van 14 mei 1926. Financiële ondersteuning kwam er van de Belgische regering, het Fonds voor Inlands Welzijn, het Pater Damiaan Fonds maar ook van verschillende handels- en nijverheidsmaatschappijen. Het koloniaal bestuur werd er zich stilaan van bewust dat in vergelijking met de grote centra de dispensaria in de broussegbieden veel te dun gezaaid waren. Op aandringen van de toenmalige voorzitter van de Goudmijnen van Kilo Moto, Georges Moulaert werd het gebied van de Nepoko als eerste actieterrein uitgekozen. In dit achtergebleven rurale gebied in de Haute-Uele, meer bepaald in Pawa, bouwde het Rode Kruis van Belgisch Congo haar eerste medische voorzieningen. Dokter E. Conzemius en de agent sanitaire Wary waren de eerste hulpverleners die op 22/07/1925 in Pawa aan de slag gingen. Tegen eind augustus hadden zij in hun rudimentair opgebouwd dispensarium al bijna 3.000 consultaties uitgevoerd. Bijzondere aandacht ging uit naar de behandeling van lepralijders. In 1927 verzorgde men er reeds 2.000 patiënten. Door de jaren heen evolueerde Pawa niet alleen tot een plaats waar deze aandoening kon worden behandeld maar ook tot een epidemiologisch onderzoekcentrum. In 1934 installeerde men er zelfs een laboratorium waardoor het mogelijk werd om ter plekke de nodige medicatie te fabriceren. Eerder was er in 1928 ook al de oprichting geweest van een materniteit annex een school voor de opleiding van inlandse verpleegster-vroedvrouwen.

Andere realisaties waren :
Te Leopoldstad :
- een Antivenerische dienst , actief tussen 1929 en 1955
- een centrum voor sociale geneeskunde (1947)
- een centrum voor pediatrie (1948)
- het Rode Kruis der Jongeren en een EHBO-dienst (1953)
- een centrum voor bloedtransfusies (1955)
- een centrum voor prothesen (1956-1959)
- de oprichting van verscheidene lokale comités te Leopoldstad, Elizabethstad, Luluaburg, Coquilhatstad, Stanleystad, Paulis Usumbura, Bukavu, Jadotstad en Kolwezi.

Afbeelding : Rode Kruis te Pawa,  (eigen collectie )