KIVU : Bukavu - Nyangezi

Van Goma naar Bukavu 2019

Eind juli 2019 en in Congo heerst de ergste ebola epidemie sinds de uitbraak van deze verschrikkelijke ziekte in 1994 te Kikwit. Sinds de gevreesde bloedkoorts in augustus 2018 in de regio van Butembo en Beni de kop opstak zijn er inmiddels al bijna 2000 mensen overleden. Net nu ik al met pak en zak klaar sta om naar Congo te vertrekken, melden de nieuwsmedia dat ebola nu ook de miljoenenstad Goma heeft bereikt. Niet erg geruststellend want binnen welgeteld 24 uur sta ook ik op de luchthaven van de hoofdstad van Noord – Kivu. Vrienden en familie verklaren mij dan ook goed gek wanneer ik incheck op vlucht ET 833 van Ethiopian Airways met bestemming Goma RDC, via Addis Abeba. Ook mijn hoogbejaarde vader bezweert mij voorzichtig te zijn, al heeft hij er wel vertrouwen in. Hij weet dat ik voldoende Congo-ervaring heb om deze zaak verstandig aan te pakken.

Bij de tussenstop in Addis Abeba krijgen we de gebruikelijke chaos te verwerken. Je moet er als reiziger bij de pinken zijn want het hele vluchtschema wordt overhoop gegooid. Uiteindelijk vertrekken wij met meer dan een uur vertraging. Een directe vlucht zit er echter niet in want wij maken eerst nog een ommetje naar Kisangani. Daar mogen wij dan nog een halfuur op de tanden bijten alvorens het vliegtuig definitief opstijgt richting Goma. Om 16h zet ik voet op Congolese bodem. Het is al meteen duidelijk dat wij in “Ebola-land” zijn aangekomen. Bij het betreden van het luchthavengebouw moet iedereen verplicht op de foto, is het verplicht de handen te wassen in chloorwater en worden naam en toenaam genoteerd.

Na deze plichtplegingen en het afhalen van de bagage ontmoet ik op de parking buiten de luchthaven mijn goede vriend Christopher die al met een taxi klaar staat om mij naar het Caritas Guesthouse, Avenue de la Corniche in de Quartier des Volcans te brengen. In het Guesthouse is het aangenaam vertoeven, zo aan de boord van het Kivu meer. Enig minpuntje is dat er af en toe een landend vliegtuig laag komt overgevlogen, maar het zijn er nu ook weer geen 20 per dag. Zodra we gesetteld zijn houden Christopher en ik krijgsraad en bekijken de planning voor de volgende dagen.

Wanneer wij de stad uitrijden kunnen wij nog even genieten van een goedlopend asfaltbaantje maar algauw begint de opéénvolging van de “nids de poules” en moet er meer worden geslalomd dan rechtdoor worden gereden. Gelukkig verandert na enige tijd de baan in een met kiezelstenen verharde aardeweg wat toch al behoorlijk wat stofwolken doet opwaaien maar het blijft allemaal nog wel binnen de perken. Zo dokkeren wij een 30 tal km voort tot in Sake waar wij een eerste riviertje over moeten. Het brugje is zowaar in goede staat. Iets verder is er nog een oversteek maar daar zijn de herstellingswerken nog aan de gang zodat ons taxibusje over de gammele noodvoorziening wordt gestuurd, wat overigens heel vlot gebeurt. Terwijl wij traag maar zeker de kilometers afmalen geeft Christopher ten gepaste tijde tekst en uitleg over de verschillende locaties waar wij langskomen. Het is onder andere ook langs deze baan dat je de afslag naar het zogenoemde “Lac Vert” kunt nemen. Het meest opvallende “landmark” dat wij kruisen situeert zich echter te Bweramana. Aan de kant van de weg, op een zijdelings oplopend heuveltje staat een goudkleurig standbeeld te schitteren in de tropenzon. Daar willen wij meer van weten en dus gaan wij, het fototoestel in de aanslag, een praatje maken met de lokale bevolking. Het duurt niet lang of ook de officiële instanties, of toch zij die zich daarvoor laten doorgaan, melden zich aan. Volgens het plaatje dat onderaan het levensgrote standbeeld is bevestigd, gaat het hier om een eerbetoon aan de “Grand Chef Coûtumier” Mwami André Kalinda, geboren in 1904 en alhier gestorven in 1979.

Even probeert de huidige locale notabel ons nog wat geld af te luizen wegens het fotograferen van dit plaatselijke erfgoed maar hij geeft ons toch

De man presenteert zichzelf als de verantwoordelijke van het Office du Tourisme ,.. “en waar denkt die blanke wel dat hij naar toegaat, zo zonder officiële begeleiding “ ? De kerel eist zonder verpinken een taks van maar liefst 150 Dollar. Abbé Bernardin die in zijn witte soutane gehuld reeds achter het stuur heeft postgevat ontsteekt in een Bijbelse toorn bij dit staaltje van poging tot oplichting. “Als dat zo zit, toon mij dan maar eens het reglement of de wettekst waarop dit gebaseerd is”, antwoordt hij de man verontwaardigd. Deze laatste haalt zowaar een verkreukeld bundeltje bedrukt papier tevoorschijn en schuift dit Bernardin onder de neus terwijl hij nog iets wauwelt over wetten en juristen. “Komt goed uit, ik heb ook rechten gestudeerd” antwoordt onze abbé en snakt het papier uit de handen van onze pecuniaire belager. Uiteraard slaat de gedrukte tekst als een tang op een varken : geen woord over “toerisme” of voorgeschreven “taks”. Bernardin geeft de man zijn papierhandeltje terug en wil er verder geen woorden meer aan vuil maken. Na toch nog wat over en weer gescheld gaat de slagboom eindelijk toch omhoog en kunnen wij Zuid-Kivu binnenrijden. De hele palaver heeft ons wel een uur vertraging bezorgd.

Abbé Bernardin stuurt de jeep met vaste hand over de slingerende en voortdurende stijgende en dalende weg. Wij volgen een tracé dat parallel loopt met de oever van het Kivu-meer maar krijgen slechts af en toe een uitzicht op het water. Onze snelheid gaat zelden boven de 40 à 50 km per uur toch vorderen wij langzaam maar zeker. Omstreeks 13h30 komen wij aan in Nyamsassa. Bernardin heeft hier familie wonen en oordeelt dat het doodzonde zou zijn om niet wat tijd uit te trekken voor het begroeten van nonkels en tantes. De woning van tante staat op zowat een kleine 100 meter van de rand van de weg. Binnenin het uit leem en takken opgebouwde huisje zijn de muren behangen met een soort plasticfolie. De ruimte heeft slechts 1, behoorlijk kleine, vierkante vensteropening waardoor het er vrij duister blijft ook al schijnt buiten de zon uit alle macht. Een laag langwerpig tafeltje en drie tweepersoons bankstellen vormen het hele meubilair. Aangezien wij op het middaguur komen binnenvallen worden wij aan de dis uitgenodigd. Een gastvrijheid die wij uiteraard niet kunnen weigeren. Na het ritueel van het handen wassen komt er rijst, fufu, vis, en bonen op tafel. Christopher, Bernardin en ik tasten gretig toe en mogen alles doorspoelen met een biertje of een sucré.

Nyabibwe ligt op 100km van Goma wat betekent dat wij nu halfweg zijn. Hier nemen wij afscheid van abbé Désiré maar niet zonder eerst nog eens kennis te maken met enkele lokale personages en hoe kan dit beter dan bij het consumeren van een biertje. Wij zetten koers naar de afspanning “ Le Relais Bralima “ waar wij ons op het achter het hoofdgebouw gelegen overdekte terras installeren. Daar ontmoeten wij onder andere ene Mr. André. De man blijkt een oud leermeester te zijn van Christophe en Bernardin. Op dit ogenblik is het rustig in Nyambibwe maar het is niet altijd zo vredig geweest in deze streek. Dit mijnstadje is namelijk de “comptoir” waar de creseurs, die op risico van hun eigen leven in de rondom gelegen heuvels coltan, cassiterite en andere “smartphone-mineralen” opdelven, hun oogst komen verkopen. Amper een tweetal weken geleden is hier nog zo'n artisanale mijn ingestort met tientallen doden tot gevolg. Gezien de functie van het stadje lag het ten tijde van de rebellenoorlog in de jaren negentig en begin 2000 natuurlijk ook mooi in de vuurlijn zodat er toen hier heel wat werd vernield. Christopher en Bernardin hebben die bewogen maar vooral gevaarlijke periode hier zelf nog meegemaakt.  Het is al ruim 15h wanneer wij het mijnstadje verlaten. De lokale gastheren denken dat wij de laatste 100km gerust in 3, hoogstens 4, uren kunnen afhaspelen. Zonder rekening te houden met “les imprévus”, wel te verstaan ! Want ingeval van pech onderweg weet alleen God wanneer wij Bukavu zullen mogen aanschouwen. De landrover is toch al wat van zijn lading kwijt. Met abbé Désiré verdween meteen ook de helft van de onderweg supplementair ingeladen vracht. Ook staan er geen verdere tussenstops meer geprogrammeerd. De weg verkeert in een behoorlijke staat maar al draaiend en kerend gaat het tracé voortdurend op en neer. Plankgas geven is er dus wel niet bij. Bernardin houdt halsstarrig een gemiddelde van 40 à 50 km/h aan. Een keer komen wij nog voorbij aan een brug waar werken aan de gang zijn. De aanwezige arbeidersploeg wil ons over het nog niet volledig afgewerkt bouwwerk laten rijden maar Bernardin vertrouwt het zaakje niet. En gelijk heeft hij ! Wanneer wij iets verderop langs de noodvoorziening oversteken, kunnen wij zien dat de betonstructuur nog in zijn bekisting staat. Onze toch nog steeds zwaarbeladen jeep had er even goed meteen kunnen door zakken. Langzamerhand komt er ook een kentering in het weer. Het begint lichtjes te regenen. Het gemiezer is eerder een zegen dan een last want het zorgt ervoor dat wij minder worden gehinderd door het opwaaiend stof. Gelukkig blijft de grote plensbui uit. Aangezien wij aardig op schema lijken te zitten houden wij toch nog eventjes halt in Kalehe- Centre, hoofdplaats van het gelijknamige gewest. Op het centrale plein staat een rotonde met daar middenin een borstbeeld van Lumumba. Het pleintje heet dan ook “Place de l' indépendance”. Ik maak even een praatje met een jonge man die, gezeten voor de deur van zijn woning, bezig is met het fabriceren van een soort kleine kacheltjes. Het zijn als het ware kookplaten gemaakt uit stukken oud ijzer, een 50 tal centimeter lang en ongeveer 15 centimeter hoog en met een holte in het midden waarin de mama's makala kunnen branden. Ondertussen doet abbé Bernardin zijn herderlijke rondgang en komt even later terug bij de jeep vergezeld door een man die ons een lift tot in Katana afsmeekt. Het is niet erg naar de zin van Christopher maar de goede abbé, die ten slotte natuurlijk wel het stuur in handen heeft, aanhoort de smeekbede van de man. Even later zit hij dan ook met pak en zak achteraan in de landrover te glunderen. Vol goede moed en zeer tevreden over het verloop van onze reis zetten wij de weg voort. In geen tijd bereiken wij Katana. Daar, aan het kruispunt met de weg die naar de luchthaven van Kavumu leidt, is er een tankstation.

Bernardin, die intussen zijn witte soutane heeft afgelegd, komt ons even later vervoegen. De tijd staat echter niet stil. Wanneer de nodige herstelling is uitgevoerd en wij eindelijk onze weg kunnen verderzetten is de duisternis al ingetreden. Maar eerst ontstaat nog even een korte maar vinnige discussie tussen Bernardin en een groepje omstaanders. Enkelen onder hen vinden dat ook zij recht hebben op een billijke vergoeding, al was het maar om alle goede raad die zij zo edelmoedig vanop de zijlijn hebben verleend. De abbé denkt er niet aan en scheldt de jonge snaken de huid vol. De donderpreek mist zijn uitwerking niet en weldra kunnen wij deze zondaars ter plekke achterlaten. Het klinkt contradictorisch maar het is een feit : naarmate wij Bukavu naderen wordt de staat van het wegdek steeds meer erbarmelijk. De vrijwel totaal vernielde tarmac is één en al putten en verzakkingen. Indien wij al niet in Katana een lekke band hadden gekregen dan zou dit hier zonder twijfel toch nog ons lot zijn geworden. De laatste kilometers wordt het hotsend en botsend een echte slalom tussen, door en over de ontelbare “nids de poules”. Het is al tussen 19h en 20h wanneer wij de poorten van Bukavu bereiken maar dat wil nog niet zeggen dat wij thuis zijn. Wij geraken verzeild in een gigantisch verkeersinfarct. Aanvankelijk gaat het nog kruipend vooruit maar ten hoogte van de Bralima is het totale stilstand. Als klap op de vuurpijl staat er in de file in de tegenovergestelde rijrichting een mastodont van een vrachtwagen die de brouwerij wil/moet binnenrijden. Eenmaal die zijn manoeuver inzet is het feest compleet. Niemand in de beide rijrichtingen geraakt nog voor of achteruit waardoor uiteraard de gemoederen iets of wat verhit geraken en er door menig chauffeur lustig op los wordt getoeterd en gefoeterd. Tot overmaat van ramp begint de motor van ons voertuig een wel heel eigenaardig geluid te maken. Naarmate de tijd verstrijkt en er slechts centimeter voor centimeter voortgang wordt geboekt, zit deze jongen echter met een heel apart probleem : ik moet dringend een plas. Nu kan je hier in dit drukke gewemel van voertuigen en mensen , zeker als blanke, onmogelijk uitstappen en even tegen je achterwiel gaan staan plassen. Over naar plan B dus ! Aangezien wij ons al in Bagira, een buitenwijk van Bukavu bevinden, is de straat omzoomd met één ononderbroken rij van aanééngebouwde koterij waarin allerhande handeltjes zijn ondergebracht. Gedreven door de onweerstaanbare roep van de natuur stap ik één van deze krochten binnen, Op mijn vraag vraag “ si je peux me soulager quelque part” wordt ik een nauwe, houten trap opgestuurd. Het is er een aanéénschakeling van een in houten planken bijéén getimmerd labyrint van nauwe gangetjes.Het is er benauwd en broeierig warm terwijl de duisternis slechts hier en daar door het flauwe schijnsel van één lampje wordt verjaagd.