Tokeï na Kasaï

 Aankomst in Kananga

Nu we onze missie in Madimba hebben volbracht kunnen we eindelijk onze blik richting Kasaï wenden. Morgen vliegen we met CAA naar Kananga om vervolgens van daaruit Munkamba, Dimbelenge, Mikalayi , Kabwe en Katende te gaan bezoeken. Aangezien we onze vlucht al enkele dagen geleden hebben geregeld rest er ons nog enkel de check-in. Daarvoor begeven we ons naar de 5e straat te Limete waar zich de kantoren van de CAA bevinden. Na de verplichte paspoortcontrole bij de DGM kunnen we onze grote bagagestukken hier al laten registreren en afgeven. Er heerst in de ontvangsthal een hels kabaal dat vooral wordt veroorzaakt door het afrollen en afscheuren van letterlijk kilometers bruine plakband. Elk bagagestuk wordt hier zodanig in de bruine tape gewikkeld dat het je bij aankomst wellicht een halfuur moet kosten om de boel weer open te krijgen. “Sécuriser les pièces” noemen ze dat hier, een service waarmee er alweer enkele personen een paar francs kunnen verdienen. Thérèse en ik weigeren deze dienstverlening maar later zal blijken dat ik dat misschien beter niet had gedaan. Nadat onze papierwinkel in orde is gebracht kunnen we vertrekken met de boodschap dat we ons hier morgenvroeg om 5h moeten aanmelden om de bus te nemen naar Ndjili-luchthaven. De volgende ochtend verschijnen we ruim op tijd op de afspraak. Wij logeren in de 3e straat van Limete en de bus vertrekt vanuit de 5e straat, ver hoeven we dus niet te lopen. Waarmee nog eens is bewezen dat een logement in Limete alleszins zijn voordelen heeft.! Bij het opstappen ontmoeten we tot onze grote verrassing Jaqueline, een Belgische dame die jaren voor SABENA heeft gewerkt en nu hier in dienst is van de CAA. Zij rijdt mee om op de luchthaven de incheckbalie te gaan openen en alles in goede banen te leiden. Buiten Jacqueline zijn Thérèse en ik de enige blanken in de al vlug met passagiers volgepakte autobus. Maar zoals zo vaak in Congo is er altijd nog wel plaats voor ééntje meer want onderweg houden we nog verschillende keren halt om wat extra reizigers op te pikken. Ondanks het vroege uur is de stad al volop in beweging waardoor we ter hoogte van Massina al in de eerste file van de dag strop geraken. Frank Sinatra bezong ooit New York als “the city that never sleeps” , wel ik denk dat er in Kinshasa ook niet veel geslapen wordt! We komen gelukkig toch nog goed op tijd in Ndjili aan en dan is het nog slechts een kwestie van wachten

Wij nemen onze intrek in de gebouwen van het klooster van de Zusters van Tabor, de “buurvrouwen” van de Scheutistenmissie hier in Kananga. Het is allemaal basic maar we hadden ook niet anders verwacht. Bij ons eerste telefonisch contact vanuit Kinshasa opteerden wij voor een logement aan 19 dollar per dag. Daarvoor krijgen we een kamer met op dezelfde gang een gemeenschappelijke douche en toilet. Voor 35 dollar was het mogelijk om een apparte “badkamer” en toilet te krijgen wat echter niets afdeed aan het feit dat er toch nergens electriciteit of lopend water voorhanden was. De watervoorziening gebeurt op de ons ondertussen vertrouwde ambachtelijke wijze: een manusje van alles vult geregeld de enorme collecteton op het einde van de gang en daarmee moet iedereen zich maar zien te redden voor de persoonlijke hygiëne en het doorspoelen van het toilet. Na het afzetten van de bagage gaan we ter afronding van de dag met Voltaire nog een glas drinken in de stad. Hij haalt er meteen een niet onknappe vriendin bij. Blijkbaar “a bit of a ladies man”, onze Voltaire! Bij onze terugkeer in Tabor gaan we in afwachting dat het avondeten wordt geserveerd eerst nog even langs bij de Scheutisten om er Pater Ivo Vanvolsem te begroeten en hem in te lichten van onze intentie om tijdens ons verblijf in Kananga ook een bezoek te brengen aan het door hem gerunde Centre Mpokolo wa Muoyo De goede pater vindt onze resiplannen zeer ambitieus en waarschuwt voor de slechte staat van de wegen. Nog maar onlangs is er op de weg naar Kabwe een jeep van de Scheutisten ter plekke blijven vastzitten in één van de ontelbare kuilen in de compleet weggespoelde weg. Dat belooft! Gesterkt door deze opbeurende berichten gaan we wat later aan tafel. De keuken van Tabor is nu niet bepaald outstanding maar het kan er mee door, we zijn tenslotte in Congo. In elk geval zorg ik voor een stevige versterking van de innerlijke mens want morgenvroeg vertrekken we al naar Munkamba. Al is morgenvroeg in Congo natuurlijk maar een relatief begrip.

Mpokolo wa Muoyo, een veilige haven voor de straatkinderen van Kananga

We werden hartelijk ontvangen het “Centre Mpokolo wa Muoyo”en kregen een rondleiding met tekst en uitleg over het dagelijkse reilen en zeilen van deze instelling die zich ontfermt over het lot van de plaatselijke straatkinderen. De drijvende kracht achter de organisatie is Pater Scheutist Ivo Vanvolsem die deze roeping onder andere combineert met zijn andere taak van gevangenisaalmoezenier.

Zeggen dat de kinderen hier soms al op heel jonge leeftijd terechtkomen is een eufemisme want het gebeurt zelfs dat zij er worden geboren! Voor een kind-moeder en haar baby vormt Mpokolo immers vaak de enige veilige vluchthaven. Zo vertellen Pater Ivo en zijn assistenten ons het verhaal van een 13 jarige kind-moeder die binnen de muren van het centrum een tweeling ter wereld bracht. Van de 2 boorlingen bleef uiteindelijk slechts één in leven. De moeder zelf stierf later ingevolge de verwikkelingen van een nieuwe zwangerschap. Het overblijvende kleine meisje verblijft nu nog altijd bij hen in het centrum. Bij Mpokolo wordt echter niet alleen de onmiddellijke nood gelenigd maar zet men ook alles op alles om de familie van de “aangespoelde” kinderen op te sporen en ervan te overtuigen om het kind weer in een stabiele familiale omgeving op te nemen. Een moeilijk en tijdrovend werk waarvan het resultaat een wisselend succes kent. Maar zoals Pater Ivo het stelt: dat ene succes maakt het toch allemaal weer waard. Sommigen is het lot gunstig gezind en vinden opnieuw een goede en veilige thuis. Anderen hebben minder geluk en komen na verloop van tijd toch weer terug onder de vleugels van Pater Ivo en zijn mensen. Nog anderen hebben zo’n traumatiserend verleden achter de rug dat het bijna onvermijdelijk is dat zij zelf opnieuw de “vrijheid” van de straat opzoeken met alle gevaren van dien. De al oudere kinderen die in het centrum verblijven tracht men in elk geval wel enige structuur in hun leven bij te brengen door hen onder andere in te schakelen bij het werk van een plaatselijk actieve NGO die zich inzet voor de strijd tegen de toenemende ontbossing door nieuwe aanplantingen te doen en de bevolking er toe te

Het kan niet anders of het moet hier ook krioelen van het ongedierte. We bedanken de vrouw voor haar hartelijke gastvrijheid maar we moeten toch beleefd haar aanbod afslaan. Na nog enkele woorden te hebben gewisseld met de overigee bewoners vertrekken we dan maar naar de andere oever van het meer waar in betere tijden enige toeristische accomodaties werden neergepoot. De buitenkant van de gebouwen ziet er prima uit en heeft blijkbaar tamelijk recent een nieuw verflaagje gekregen. Jammer genoeg kan van de binnenkant niet hetzelfde worden gezegd. Toch zullen we het er moeten mee doen want iets beters is hier niet te krijgen. Eenmaal het logement geregeld bestellen we een drankje en gaan aan de rand van het meer genieten van de prachtige omgeving. Van vervuiling valt hier niets te bespeuren. Het rustig kabbelende water is mooi helder blauw en het witte zand schittert in de felle middagzon. Iets verderop van ons terras plonzen de kinderen vrolijk rond in het meer terwijl hier en daar een visser rondpeddelt. Wanneer één van hen iets nader bij de oever komt, stel ik vast dat de man niet in een prauw rondvaart maar op een soort minivlotje van drie bijeengebonden korte boomstammetjes zit. Ondertussen komt de dame die de kamers in orde brengt informeren naar onze wensen voor het avondeten. De vis uit het meer geniet een uitstekende reputatie en wordt ons dus ook warm aanbevolen. Thérèse gaat er zich aan wagen, zelf heb ik echter meer trek in een portie rijst en vlees terwijl Voltaire, Gustave en Jean zweren bij de obligate fufu. De avond is echter nog lang niet gevallen en na wat overleg besluiten we om na de rustpauze toch maar door te stomen naar Dimbelenge. De weg naar Dimbelenge ligt er aanzienlijk slechter bij dan wat we tot dusver gezien hebben. Een hele tijd gaat het goed maar dan, in het zicht van de finish heeft de zandpiste ons toch nog te grazen. Tijd voor onze “zandstuiver” Jean om in actie te schieten en een gelegenheid voor ons om eens rond te wandelen in de natuur. Gelukkig is het oponthoud slechts van korte duur en even later rijden we het Territoire van Dimbelenge binnen. Dit bezoek heeft voor mij een bijzondere betekenis want dit is één van de standplaatsen geweest van een goede vriend die in Belgisch Congo deel uitmaakte van de Gewestdienst.

Kort voor zonsondergang staan we terug in het Centre Tabor te Kananga maar alvorens de dag te besluiten lopen we even langs bij Pater Ivo om verslag uit te brengen van de reis. Thérèse en ik krijgen een warm onthaal en worden door Ivo getrakteerd op vers gebakken beignets en een ijskoude Primus. Dergelijk “degustatiemoment” is hier in het plaatselijke Scheutistenhuis blijkbaar een schone traditie. Het geeft ons in elk geval mooi de kans om eens kennis te maken met alle op de missie aanwezige paters. Ook voor hen is de werkdag nu ten einde en de één na de ander komt ons in de ontspanningszaal vervoegen. Ik vrees echter wel dat zij het vandaag met een eerder bescheiden portie lekkers zullen moeten doen want wij drieën hebben ondertussen al gretig toegetast! Van de blanke paters is Ivo hier de benjamin. De Nestor van het gezelschap is Pater Albert, die al ver tegen de 90 is en een notoir kenner van het Tshiluba. Hij woont nu in het kleine gebouwtje dat een annex vormt aan de kapel van het Centre Tabor en is vastbesloten zijn levensavond in Congo door te brengen. Van repatriëren wil hij niet horen. Pater Edouard , de derde man van het blanke gezelschap, is voor mij dan weer geen onbekende. Ik ontmoette hem immers enkele jaren terug in de Procure St Anne te Kinshasa. De overige missionarissen hebben allen meer exotische roots en komen onder andere uit Congo, Haïti en Sri Lanka. We hebben besloten om even in Kananga te blijven en het iets rustiger aan te doen wat niet betekent dat we dag in ledigheid zullen doorbrengen.

Op weg naar Kabwe en Katende

Na onze snipperdag in Kananga vertrekken we de volgende dag naar Kabwe en Katende. We verlaten de stad in de richting van Malandji, gelegen op de andere oever van de Lulua. De heuvel van Malandji is de eigenlijke wieg van het vroegere Luluaburg, het huidige Kananga. Het was te Malandji dat de Duitse ontdekkingsreizigers Paul Pogge en Hermann Von Wissmann in 1881 in opdracht van de Deutsche Afrikanische Gesellschaft een eerste “station” vestigden. Later ging het gebied deeluitmaken van de Congo Vrijstaat. Vandaag houden wij echter geen halt op deze historische plaats, dat is voor de terugreis. Wij rijden onmiddellijk door naar Mikalayi. We zijn nog niet lang onderweg als het eerste obstakel zich aandient. Terwijl Gustave onze jeep behoedzaam over een nog nauwelijks waarneembaar pad door de hoge savannebegroeiing stuurt, komen we plots voor een gigantische grondverzakking te staan. Geen sprake van dat we hier met ons voertuig over of door geraken en dus moeten we noodgedwongen rechtsomkeer maken. Eerst een heel eind achteruit en dan vervolgens de steven wenden in de richting van het dorpje waar wij even voordien zijn langs gereden. Daar informeren Gustave en Voltaire zich over een alternatieve weg. “La route est pratiquable ?” hoor ik Voltaire vragen. Onze dorpeling-informant verzekert ons met grote stelligheid dat we gerust mogen zijn maar zelf heb ik toch mijn twijfels. Wat een Congolees als “pratiquable” beschouwt is nu eenmaal heel wat anders dan wat ik er mij bij voorstel. Even later zijn we in elk geval toch weer op de juiste route en Gustave houdt het tempo er goed in ondanks de lamentabele staat van het terrein. Het is echter aan de voet van de klim naar Mikalayi dat het echt moeilijk wordt. In de brede bocht die de klim inleidt is de weg totaal vernield en herschapen in een maanlandschap van opeenvolgende bulten, verzakkingen en weggespoelde aarde. Er was nog één redelijke passage aan de linkerzijde maar daar staat nu een gestrande vrachtwagen. Het is dé gelegenheid voor Gustave om zijn stuurkunsten te bewijzen en het moet gezegd: hij slaagt met grote onderscheiding! De jeep kruipt met puffende motor stapvoets de helling op. Gustave kiest behoedzaam de meest geschikte route en zo bereiken we al zigzaggend met een slakkengangetje de top van de heuvel waar de toestand zich normaliseert. Vandaar gaat het weer vlot vooruit en even later rijden we Mikalayi binnen. Deze locatie dankt haar bekendheid aan de grote scheutistenmissie waartoe Pater Emery Cambier in 1891 de eerste aanzet gaf. 

Omstreeks 15h30 bereiken we het dorpje dat net voor de watervallen van Katende is gelegen. Voltaire kent hier blijkbaar enig volk en om geen tijd te verliezen nemen we meteen een lokale gids aan boord. De jeep baant zich een weg door metershoog gras maar na enige tijd besluiten we het laatste deel van de weg te voet af te leggen. Het is een mooie wandeling en zo besparen we ook nog wat brandstof. We moeten deze avond immers nog tot in Kabwe zien te geraken. Wij wanen ons dicht bij het doel maar de tocht duurt toch nog verrassend lang ook al houden we er goed de pas in en is het gebulder van het snelstromende water steeds duidelijker te horen. Na een pittige voettocht worden onze inspanningen eindelijk beloond. Les Chutes de Katende zijn inderdaad heel mooi maar toch in niets te vergelijken met de kolkende watervallen die ik in Bandundu en Katanga te zien kreeg.  Katende is meer een opeenvolging van kleine terrasjes en stroomversnellingen waar het water van de Lulua over en door raast. Het is wel een vissersoord en ook op dit uur van de dag zijn er nog enkelen actief. Vol trots tonen ze ons hun vangst en Voltaire en Thérèse gaan gretig mee voor de foto poseren. Er is hier langs de oever geen echt dorp gevestigd maar her en daar staat er een hutje dat blijkbaar enige mensen herbergt. Het lijken mij geen vaste verblijfplaatsen, maar eerder plekjes waar de vissers, indien nodig, beschutting kunnen zoeken tegen de natuurelementen. We blijven zo’n anderhalf uur genieten van deze prachtige, rustgevende omgeving vooraleer we de terugweg aanvatten. Normaal gezien hebben we dus nog een fikse wandeling voor de boeg maar Voltaire heeft een listig plan. Hij heeft in het groepje mensen aan de waterkant iemand met een brommertje gespot. Waarom niet ons om beurten naar de jeep laten terugvoeren in plaats van de hele weg te voet af te leggen ? Wij hoeven ons niet te vermoeien en de man in kwestie kan er nog een centje aan verdienen! Het voorstel wordt met éénparigheid van stemmen aangenomen en Thérèse gaat alvast achterop zitten. Daar gaat ze… Dat denkt ze toch tenminste! Het brommertje puft en pruttelt wat amechtig en valt na 50 meter al stil. Bij de herstart herhaalt zich het voorval en bij de 3e poging valt de boel helemaal stil wat ons doet besluiten om dan toch maar met goede moed aan de wandeling te beginnen. Ondertussen is de zon ook al op de terugweg en wordt het snel koeler. We bereiken de jeep nog wel bij daglicht maar we zijn nog maar nauwelijks enkele kilometers onderweg of we rijden al in het duister. 

Dat het niveau van het onderwijs in Congo zware tijden meemaakt mag blijken uit de verzuchtingen van de Abbé. Hij doet zijn beklag over de vaak gebrekkige kennis van heel wat kandidaat-studenten die zich hier komen aanbieden. Voor velen onder hen is het immers nodig om een extra voorbereidend jaar in te lassen alvorens zij geschikt kunnen worden geacht om de feitelijke studies aan te vangen. In zekere zin staat of valt het welzijn van heel Kabwe en directe omgeving met het succes van het Seminarie. Abbé Martin zorgt er onder andere ook voor dat de nabije waterkrachtcentrale wordt onderhouden zodat niet alleen het instituut maar ook de omgeving van stroom kan worden voorzien. Hij is het ook die de bevolking mobiliseert om toch iets aan het onderhoud van de plaatselijke wegen te doen. Een nobel streven dat alle lof verdient maar dat is dan wel buiten de lokale politici gerekend. Die blijken de inspanningen van Abbé Martin niet erg te waarderen en aanvaarden niet dat er iemand is die allerhande publieke initiatieven neemt zonder dat zij daar hun gebruikelijke graantje van kunnen meepikken. Zo te horen moet onze Abbé toch behoorlijk op zijn tellen letten want hij mag misschien enige bisschoppelijke bescherming genieten, in de politiek lijkt hij niets dan vijanden te hebben.